Czy zdarza Ci się obserwować, jak Twoje dziecko w kontakcie z rówieśnikami oddaje ulubioną zabawkę, choć w jego oczach widać żal? A może wręcz przeciwnie – każda próba negocjacji kończy się głośnym krzykiem i walką o swoje, która zniechęca innych do zabawy? Te dwie skrajności – uległość i agresja – to częste wyzwania, z którymi mierzą się dzieci i ich rodzice. Pomiędzy nimi leży jednak niezwykle cenna kraina: świat asertywności. To umiejętność mówienia o swoich potrzebach i stawiania granic z szacunkiem dla siebie i innych. To odwaga, by powiedzieć “chcę” i spokojna pewność, by powiedzieć „nie chcę”. W jaki sposób dziecko może się tego nauczyć? Zapraszamy w podróż do wnętrza grupy terapeutycznej, gdzie w bezpiecznych warunkach mali ludzie odkrywają moc swojego głosu.
"Chcę / nie chcę": jak Twoje dziecko uczy się odwagi bycia sobą w relacjach?
Twój wewnętrzny kompas: czym są granice i potrzeby Twojego dziecka?
Każdy z nas, mały i duży, ma w sobie rodzaj wewnętrznego kompasu. Jego igła wskazuje na nasze potrzeby – potrzebę bliskości, zabawy, odpoczynku, bycia ważnym czy posiadania czegoś tylko dla siebie. Gdy dziecko mówi “chcę się z tobą bawić” albo “chcę ten czerwony klocek”, jego kompas wskazuje kierunek, który jest dla niego w danym momencie ważny. Zaspokajanie tych potrzeb to paliwo dla jego rozwoju i dobrego samopoczucia.
Z kolei granice to osobista mapa, która pokazuje, gdzie kończy się “ja”, a zaczyna “Ty”. To świadomość, że mam prawo nie chcieć być łaskotany, nawet jeśli dla kogoś to świetna zabawa. Mam prawo nie mieć ochoty na dzielenie się swoją kanapką. Zdrowe granice nie są murem, który odgradza od świata. Są raczej jak elastyczna, czuła skóra – pozwalają na bliski, bezpieczny kontakt z innymi, chroniąc jednocześnie to, co dla nas ważne. Dla dziecka umiejętność rozpoznania sygnałów swojego kompasu i obrony granic swojej mapy jest kluczem do budowania zdrowych relacji.
Od "nie wiem" do "ja czuję, ja chcę": jak ćwiczymy asertywność w grupie?
W grupie terapeutycznej nie mówimy dzieciom, co mają robić. Zamiast tego tworzymy sytuacje i dajemy im narzędzia, by same odkryły, jak mogą postąpić. Dwa z nich są szczególnie skuteczne:
1. Komunikat "Ja"
Dzieci naturalnie komunikują się przez ocenę: “jesteś głupi!”, “zabieraj to!”. W grupie uczymy je mówić o sobie, o swoich uczuciach i potrzebach. Zamiast “jesteś niedobry, bo mnie popchnąłeś”, dziecko uczy się mówić: “czuję złość, kiedy mnie popychasz. Nie chcę, żebyś tak robił”. Ta pozornie mała zmiana ma gigantyczną moc. Przestaje atakować drugą osobę, a zaczyna mówić o sobie. To otwiera drzwi do rozmowy, a nie do kłótni.
2. Skala "podoba mi się / nie podoba"
Niektórym dzieciom trudno jest nazwać to, co czują. Wtedy używamy prostych, wizualnych narzędzi. Na skali od 1 (bardzo mi się nie podoba) do 5 (bardzo mi się podoba) dziecko może pokazać, jak odbiera daną sytuację – np. propozycję zabawy czy czyjeś zachowanie. To pierwszy krok, by jego wewnętrzne odczucie stało się widoczne dla innych. Z czasem, przy wsparciu terapeutów, za tym wskazaniem na skali zaczynają podążać słowa.
Lustro, które dodaje odwagi: siła informacji zwrotnej od rówieśników
Rodzic może sto razy powtarzać: “nów spokojniej”. Nauczyciel może prosić: “nie zabieraj zabawek”. Ale nic nie ma takiej siły, jak komunikat od drugiego dziecka, wypowiedziany w bezpiecznej atmosferze. W grupie, pod czujnym okiem dwóch terapeutów, dzieci stają się dla siebie lustrami.
Gdy Ania, używając komunikatu “Ja”, powie do Piotrka: “było mi przykro, kiedy wyśmiałeś mój rysunek”, Piotrek widzi realny wpływ swoich słów na drugą osobę. Nie jest to kazanie dorosłego, ale autentyczna emocja koleżanki. Kiedy grupa mówi: “fajnie, że dzisiaj zapytałeś, czy możesz się dołączyć”, dziecko, które zwykle wpychało się do zabawy, dostaje potężny zastrzyk motywacji. Regularny, konstruktywny feedback od rówieśników uczy empatii i pokazuje, że asertywne zachowanie – zamiast odpychać – buduje więzi i przynosi akceptację. To w tym lustrze dziecko nabiera odwagi, by próbować nowych, zdrowszych sposobów bycia z innymi.
Jak wspierać małego dyplomatę w domu? Praktyczne wskazówki dla rodziców
Praca wykonana w grupie terapeutycznej rozkwita najpiękniej, gdy ma swoje przedłużenie w domu. Jako rodzic jesteś najważniejszym sojusznikiem swojego dziecka w nauce asertywności. Jak możesz je wspierać?
- Akceptuj i nazywaj uczucia. Kiedy dziecko mówi “nie chcę”, zamiast przekonywać, powiedz: „Rozumiem, że nie masz na to ochoty. To w porządku”. Uznanie jego prawa do odmowy buduje jego zaufanie do własnych odczuć.
- Modeluj zdrowe granice. Sam używaj komunikatu “Ja”. Zamiast “zostaw mnie w spokoju!”, powiedz: “jestem teraz zmęczona i potrzebuję 5 minut ciszy. Porozmawiamy za chwilę”. Pokazujesz w ten sposób, że dbanie o swoje potrzeby jest naturalne i nie rani innych.
- Doceniaj próby, a nie tylko sukcesy. Pochwal dziecko nie tylko wtedy, gdy uda mu się coś wynegocjować, ale już za samą próbę. “Słyszałam, że powiedziałeś bratu, że nie podoba ci się, gdy zabiera ci kredki. To było bardzo odważne”.
- Rozmawiaj o potrzebach. Pytaj: “czego teraz potrzebujesz?”, “co mogłoby sprawić, żebyś poczuł/a się lepiej?”. Uczysz w ten sposób dziecko kontaktu z jego wewnętrznym kompasem.
Zdrowe granice: fundament szczęśliwych relacji na całe życie
Umiejętność rozpoznawania swoich potrzeb i stawiania granic to jeden z najcenniejszych darów, jakie możemy ofiarować dziecku. To fundament jego zdrowia psychicznego, poczucia własnej wartości i zdolności do budowania głębokich, szczerych relacji. To kompas, który pozwoli mu bezpiecznie nawigować przez życie – wiedząc, kiedy powiedzieć “tak” dla nowych doświadczeń i bliskości, a kiedy ze spokojem i pewnością powiedzieć “nie”, by chronić siebie.
W Strefie Bytu pomagamy dzieciom odnaleźć i skalibrować ten wewnętrzny kompas. Nasze grupy terapeutyczno-rozwojowe, prowadzone przez dwójkę doświadczonych terapeutów, ruszają w październiku. Proces kwalifikacji rozpoczyna się już w czerwcu i obejmuje 1-2 wstępne spotkania z rodzicami, abyśmy mogli jak najlepiej dopasować formę pomocy do Waszego dziecka.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej i dać swojemu dziecku szansę na rozwój w bezpiecznej, wspierającej atmosferze – skontaktuj się z nami. Czekamy, by odpowiedzieć na Twoje pytania.
