Masz trudności z koncentracją, organizacją lub impulsywnością? Zdarza Ci się prokrastynować, odczuwać chaos w codziennym życiu lub masz trudności z regulacją emocji? Być może to ADHD – i warto to sprawdzić, aby znaleźć sposób, by na co dzień funkcjonowało Ci się łatwiej. To zaburzenie neurorozwojowe nie dotyczy przecież wyłącznie dzieci; wiele osób zmaga się z tym problemem, często nawet o tym nie wiedząc. W tym artykule w przystępny, empatyczny sposób omawiamy, na czym polega diagnoza ADHD u dorosłych, jakie są jej etapy i dlaczego może ona okazać się kluczowa dla poprawy jakości życia. Dowiesz się również, jakie są objawy dorosłego z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, z jakimi wyzwaniami mierzą się osoby bez diagnozy, obalimy najczęstsze mity i podpowiemy, jakie formy leczenia i wsparcia mogą pomóc.
Diagnoza ADHD u dorosłych – jak przebiega proces i dlaczego warto się jej poddać?
Objawy ADHD u osób dorosłych
Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) najczęściej kojarzony jest z trzema obszarami symptomów: trudnościami z uwagą, impulsywnością oraz (nieco rzadziej już) nadmierną aktywnością psychoruchową. W praktyce objawy te manifestują się na wiele sposobów w życiu codziennym dorosłego człowieka. Do typowych oznak zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi u dorosłych osób należą:
- Problemy z koncentracją i organizacją: osoby z tym zaburzeniem łatwo się rozpraszają, mają kłopot z utrzymaniem uwagi przy zadaniach dłuższych lub monotonnych, często odkładają sprawy na później. Pojawia się brak dbałości o szczegóły i “wieczny bałagan” – zarówno w otoczeniu (np. nieporządek w dokumentach), jak i w planowaniu zadań. Często towarzyszy temu słabe zarządzanie czasem i trudność w kończeniu rozpoczętych projektów. Codzienne, powtarzalne czynności (płacenie rachunków, sprzątanie, organizacja pracy) potrafią przerastać dorosłego z tym problemem.
- Impulsywność w zachowaniu: dorosły z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi może działać zanim pomyśli o konsekwencjach. Charakteryzuje go podejmowanie pochopnych decyzji, przerywanie innym w trakcie rozmowy, trudność w cierpliwym czekaniu na swoją kolej. Często osoby takie mówią dużo i szybko, czasem mówią to, czego zaraz żałują – trudno im ugryźć się w język. Impulsywne decyzje (np. nagłe zmiany planów, nieprzemyślane zakupy) mogą prowadzić do problemów, co potęguje poczucie chaosu.
- Nadmierna pobudliwość lub wewnętrzny niepokój: u części osób dorosłych wciąż obecna jest nadmierna ruchliwość – objawiająca się np. niemożnością usiedzenia w miejscu, ciągłym wierceniem się, nerwowym poruszaniem nogą czy bawieniem się długopisem. Jednak często hiperaktywność przybiera formę wewnętrznego napięcia i poczucia niepokoju. Osoba może czuć się “wewnętrznie nakręcona”, mieć trudność z relaksem i odpoczynkiem. Pojawia się niska tolerancja na nudę – silna potrzeba ciągłej stymulacji, zmienności, działania. Gdy nic się nie dzieje, taka osoba bywa rozdrażniona, szybko się nudzi i szuka nowych bodźców.
- Trudności z regulacją emocji: często bagatelizowany, ale niezwykle ważny objaw u dorosłych. Osoby z tym zaburzeniem mogą doświadczać emocji bardzo intensywnie i mieć kłopot z ich kontrolą. Bardzo szybko się złoszczą, łatwo wpadają w irytację lub frustrację, trudniej im ochłonąć w stresującej sytuacji. Czasem reagują zbyt gwałtownie na drobne bodźce, co bywa źródłem konfliktów. Ta emocjonalna huśtawka bywa niezrozumiała dla otoczenia – np. drobiazg wywołuje wybuch złości, po którym osoba równie szybko żałuje swojej reakcji. Dysregulacja emocjonalna wpływa negatywnie na relacje społeczne – bliscy mogą czuć się zranieni gwałtownymi słowami czy wahaniami nastroju osoby zaburzonej.
Ważne jest zauważenie, że ADHD u dorosłych często ma niejednorodny obraz. Nie każda osoba przejawia wszystkie powyższe objawy; intensywność też bywa różna. Na przykład, ktoś może być głównie nieuważny i chaotyczny, ale mało impulsywny, podczas gdy inna osoba jest bardzo impulsywna emocjonalnie, choć potrafi się nieźle zorganizować w pracy. Często dorosłym udaje się wypracować różne strategie radzenia sobie – np. prowadzenie kalendarza, ustawianie alarmów, dzielenie zadań na małe kroki – co może maskować część trudności. Niemniej, wykonywanie codziennych obowiązków kosztuje ich znacznie więcej wysiłku niż osoby neurotypowe. W rezultacie wielu dorosłych z nieświadomie obecnym zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi odczuwa chroniczne zmęczenie, przestymulowanie, przytłoczenie obowiązkami lub wręcz wieczny niedosyt bodźców. To wszystko przekłada się na realne wyzwania życiowe.
Gdy ADHD pozostaje niezdiagnozowane – życie z ciągłymi wyzwaniami
Wielu dorosłych przez lata nie zdaje sobie sprawy, że ma ADHD. Ich codzienne zmagania są często przypisywane innym czynnikom – stresowi, „taki charakter”, brak dyscypliny czy po prostu dorosłe życie. Niestety, niezdiagnozowane zaburzenie może leżeć u podłoża licznych życiowych trudności, wpływając na samoocenę, relacje i ogólne poczucie szczęścia.
Wyobraź sobie osobę, która całe życie słyszała, że jest zdolna, ale leniwa. W szkole może radziła sobie jako tako dzięki inteligencji i „ostatniej chwili”, ale w dorosłym życiu wszystko zaczęło się sypać: spóźnienia w pracy, niedotrzymywanie terminów, bałagan w finansach, ciągłe zgubione klucze. Taka osoba próbuje dwa razy bardziej, by sprostać wymaganiom – a mimo to często ponosi porażki. Nietrudno wtedy o frustrację i poczucie porażki. Z czasem może pojawić się przekonanie „Co jest ze mną nie tak? Może jestem po prostu głupi/a lub życiowo nieogarnięty/a”. Niestety, wiele osób z nieleczonym problemem dochodzi do wniosku, że są gorsze, mniej kompetentne od innych. Ciągłe potknięcia, uwagi od otoczenia i własne rozczarowania sobą prowadzą do obniżonej samooceny, poczucia wstydu czy wręcz syndromu oszusta – przekonania, że sukcesy są przypadkowe, a prędzej czy później „wszyscy się dowiedzą, że tak naprawdę jestem beznadziejny”.
Brak diagnostyki to również brak właściwego wsparcia. Osoba z nierozpoznanym ADHD może latami krążyć po specjalistach próbując leczyć skutki, nie znając przyczyny. Często współwystępują zaburzenia takie jak depresja czy zaburzenia lękowe – nierzadko powstałe właśnie na skutek wieloletnich trudności i stresu życia z nieleczonym ADHD. Przykładowo, ciągłe niepowodzenia w relacjach (zapominanie o ważnych datach, impulsywne wybuchy złości) mogą prowadzić do silnego lęku społecznego. Nawarstwiające się porażki w pracy i chaos w obowiązkach mogą wywołać chroniczny stres i w efekcie epizody depresyjne. Osoba może czuć się wiecznie przeciążona, nie wiedząc dlaczego. Co gorsza, bywa że otoczenie interpretuje objawy ADHD u dorosłych opacznie – widząc tylko skutki, osądza: „nie przykłada się”, „nie zależy mu/jej”, „jest wybuchowy/a, pewnie nerwus”. Taki brak zrozumienia dodatkowo pogłębia poczucie samotności i niezrozumienia.
Zmaganie się z niezdiagnozowanym ADHD to życie na wyższym poziomie trudności – jakby próbować biec z ciężarem na plecach, nie wiedząc, skąd on się tam wziął. Na szczęście coraz więcej osób dorosłych zaczyna łączyć fakty i podejrzewać u siebie zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. To pierwszy krok ku zmianie. Jeśli powyższy opis brzmi aż nazbyt znajomo, warto rozważyć profesjonalną diagnozę – nie po to, by się etykietować, ale po to, by wreszcie zrozumieć siebie i odetchnąć z ulgą, że to nie Twoja wina.
Dlaczego warto zdiagnozować ADHD u dorosłych?
Podjęcie diagnozy w kierunku ADHD w dorosłym wieku może być przełomowym momentem w życiu. Po co jednak doklejać sobie etykietę zaburzenia, skoro dotychczas jakoś się żyło? Powodów jest wiele, a każdy z nich sprowadza się do jednego – Twojego dobrostanu i rozwoju. Oto najważniejsze z nich:
- Zrozumienie siebie i ulga: usłyszenie opinii specjalistów bywa dla wielu dorosłych niezwykle uwalniające. Puzzle wskakują na swoje miejsce – przestajesz się obwiniać o chaotyczność czy roztargnienie, skoro wiesz, skąd to wynika. Pojawia się ulga, że „jestem normalny, tylko mam ADHD”. To potwierdzenie, że trudności są realne, a nie wynikały z lenistwa czy złego charakteru. Nazwanie problemu to pierwszy krok, by przestać się za niego biczować.
- Lepsze funkcjonowanie dzięki odpowiedniemu leczeniu: mając diagnozę, wreszcie możesz otrzymać właściwą pomoc i terapię. ADHD u dorosłych można skutecznie leczyć – zarówno za pomocą psychoterapii, coachingu, jak i farmakoterapii. Bez diagnostyki często leczy się „po omacku” pojedyncze objawy (np. depresję lekami lub trudności organizacyjne za pomocą plannerów), ale to bywa nieskuteczne, jeśli rdzeń problemu leży w nieleczonym ADHD. Dzięki diagnozie można wdrożyć celowane metody pomocy, które realnie poprawią jakość życia.
- Poprawa relacji i samooceny: zrozumienie mechanizmów ADHD pozwala inaczej spojrzeć na swoje życie. Osoba dowiaduje się np., że jej problem z zapamiętywaniem obietnic nie wynika z braku miłości do partnera, tylko z zaburzeń uwagi – więc może wytłumaczyć to bliskim i wspólnie poszukać rozwiązań (np. ustalić przypomnienia w telefonie). Znika wiele nieporozumień, gdy otoczenie także zrozumie, z czym się mierzysz. Sam_(a) zaczynasz patrzeć na siebie z większą wyrozumiałością i życzliwością, co wzmacnia poczucie własnej wartości. Już nie „jestem beznadziejny”, lecz „mam pewne trudności, nad którymi mogę pracować”.
- Zapobieganie dalszym konsekwencjom: nieleczone ADHD pociąga za sobą ryzyko wielu negatywnych skutków – wspomnieliśmy o depresji czy lęku, ale badania wskazują też na częstsze popadanie w nałogi czy problemy w pracy i finansach w grupie osób z nieleczonym ADHD. Wczesna diagnostyka i wsparcie może uchronić Cię przed nasileniem tych trudności. Na przykład, właściwe leczenie ADHD u kierowców znacząco zmniejsza ryzyko wypadków drogowych – pokazując, że problemem nie była brawura, lecz objawy zaburzenia, nad którymi można zapanować dzięki terapii i/lub lekom. Innymi słowy, diagnozując ADHD teraz, inwestujesz w bezpieczniejszą, stabilniejszą przyszłość.
- Otwarcie drogi do rozwoju: Mając pełen obraz swojego funkcjonowania, możesz bardziej świadomie kierować swoim życiem. Wiesz już, dlaczego tradycyjne metody organizacji czasu na Ciebie nie działały – możesz szukać takich, które są dostosowane do mózgu z ADHD (np. techniki planowania uwzględniające krótkie sloty uwagi, wykorzystanie hiperfokusa w pracy kreatywnej itp.). Wielu dorosłych po diagnozie czuje przypływ motywacji: skoro wiesz, z czym walczysz, łatwiej dobrać broń. Zamiast chaotycznie próbować wszystkiego i zniechęcać się porażkami, możesz skupić się na rozwiązaniach sprawdzonych dla ADHD. To szansa na poprawę efektywności w pracy, bardziej satysfakcjonujące relacje i generalnie – pełniejsze wykorzystanie swojego potencjału. ADHD ma przecież także swoje mocne strony (np. kreatywność, nieszablonowe myślenie, energia), które po okiełznaniu trudności mogą błyszczeć pełnym blaskiem.
Podsumowując, diagnostyka ADHD u dorosłych to nie „przypięcie łatki”, lecz drzwi, które otwierasz, by wejść na ścieżkę świadomej zmiany. To akt odwagi i troski o siebie. Jeśli podejrzewasz u siebie ADHD, warto zrobić ten krok – dla własnego dobra i spokoju ducha.
Jak przebiega diagnoza ADHD u dorosłych?
Decyzja zapadła: sprawdzam to. Co Cię teraz czeka? Proces diagnozy ADHD u dorosłych różni się nieco od dziecięcego – jest zazwyczaj bardziej rozbudowany i wymaga wglądu zarówno w teraźniejszość, jak i przeszłość (dzieciństwo). Diagnozowanie ADHD to proces kilkuetapowy, który może rozłożyć się na kilka tygodni i zwykle obejmuje współpracę psychologa oraz lekarza psychiatry. Poniżej opisujemy standardowe etapy takiej diagnozy:
Konsultacja wstępna (wywiad kliniczny)
Pierwsze spotkanie służy zebraniu szczegółowego wywiadu na temat Twojego życia – obecnych trudności, ale też dzieciństwa. Specjalista (psycholog lub psychoterapeuta) wypyta Cię o to, jak radziłeś/aś sobie w szkole, jakie miałeś zachowania jako dziecko (np. czy byłeś bardzo ruchliwy, roztargniony, buntowniczy), a także jak wygląda Twoje funkcjonowanie dziś – w pracy, w domu, w relacjach. Ważne jest, by objawy ADHD według kryteriów diagnostycznych pojawiły się przed 12. rokiem życia (choć u dorosłych pamięć z dzieciństwa bywa ulotna). Dlatego psycholog może poprosić, aby na kolejne spotkania dostarczyć np. świadectwa szkolne lub namówić kogoś z rodziny (rodzica, starsze rodzeństwo) do podzielenia się wspomnieniami na temat Twojego dzieciństwa. Na tym etapie specjalista ocenia, czy w ogóle występują przesłanki ADHD – jeśli tak, wspólnie decydujecie o kontynuacji procesu diagnostycznego. Czasem już na podstawie wywiadu można stwierdzić, że ADHD jest mało prawdopodobne (np. wszystkie problemy pojawiły się dopiero w dorosłości na skutek innego zaburzenia). Najczęściej jednak, jeśli sam podejrzewasz ADHD, wywiad to dopiero początek drogi.
Badania i testy diagnostyczne
Kolejne spotkania skupią się na szczegółowej ocenie objawów za pomocą standaryzowanych narzędzi psychologicznych. Psycholog dobiera ich zestaw indywidualnie pod Twoje potrzeby Jednym z najważniejszych jest DIVA-5 (Diagnostic Interview for ADHD in Adults) – ustrukturyzowany wywiad diagnostyczny oparty na kryteriach DSM-5. Ten „test” polega na szczegółowym omówieniu z psychologiem wszystkich możliwych objawów ADHD, po kolei, z przykładami z Twojego życia. Test DIVA pozwala ocenić, które symptomy występowały u Ciebie w dzieciństwie, a które przejawiają się obecnie, i w jakim stopniu. Uważany jest za jedno z najbardziej rzetelnych narzędzi do diagnozy – pomaga niczego nie przeoczyć i uporządkować informacje. Poza tym często stosuje się także kwestionariusze psychologiczne do oceny ogólnego funkcjonowania i wykluczenia innych zaburzeń. Przykładowo, może zostać wykonany test osobowości (np. MMPI-2) w celu sprawdzenia, czy pewne cechy nie wynikają bardziej z zaburzeń lękowych czy osobowości. Wszystkie te narzędzia razem dają kompleksowy obraz – zarówno subiektywny (co sam o sobie mówisz), jak i obiektywny (wyniki testów neuropsychologicznych) – Twojego funkcjonowania. Diagnoza jest dzięki temu rzetelna i pełna (w naszym ośrodku proces ten obejmuje zazwyczaj 2–4 sesje diagnostyczne, w zależności od złożoności przypadku).
Omówienie wyników i formalne postawienie diagnozy
Po zebraniu całego materiału psycholog dokonuje analizy i przygotowuje dla Ciebie opinię psychologiczną – dokument podsumowujący wyniki badania, opis objawów, oraz jasno stwierdzający, czy spełniasz kryteria ADHD. Na ostatnim spotkaniu specjalista omówi z Tobą szczegółowo wyniki diagnozy, wyjaśni ich znaczenie i odpowie na Twoje pytania. To bardzo ważny etap – dowiesz się nie tylko czy masz ADHD, ale także co to oznacza w Twoim konkretnym przypadku. Otrzymasz też zalecenia co do dalszych kroków. Jeżeli diagnoza potwierdzi ADHD, psycholog prawdopodobnie zaproponuje możliwe formy pomocy (np. psychoterapię, trening funkcjonowania, konsultację psychiatryczną w celu rozważenia leków). Formalne rozpoznanie medyczne ADHD stawia zazwyczaj lekarz psychiatra, więc możesz zostać skierowany do psychiatry z otrzymaną opinią – psychiatra na jej podstawie potwierdzi diagnozę i (jeśli to wskazane) zaproponuje farmakoterapię. W praktyce często wygląda to tak, że psycholog wydaje opinię, a następnie podczas krótkiej konsultacji psychiatra zatwierdza diagnozę i od razu może wypisać receptę. Natomiast jeśli ADHD nie zostanie potwierdzone, to również bardzo cenna informacja – dowiesz się, co innego może powodować Twoje trudności. Dobry specjalista nie zostawi Cię z pustymi rękoma: w raporcie znajdą się wskazówki, czy warto diagnozować dalej np. zaburzenia lękowe, zaburzenia osobowości czy może ASD (spektrum autyzmu). Często bywa bowiem, że pewne cechy przypominające ADHD wynikają z zupełnie innych przyczyn – i wtedy właściwa droga pomocy będzie inna. Końcowa sesja omawiania wyników to też czas na pytania, rozwianie wątpliwości i zaprojektowanie dalszego działania.
Cały proces diagnozy w kierunku ADHD może wymagać kilku spotkań – od wstępnej konsultacji, przez badania, po omówienie wyników. To ważne, aby diagnoza była rzetelna i pogłębiona – pochopne stwierdzenie ADHD na podstawie pobieżnej oceny może być tak samo krzywdzące, jak przeoczenie tego zaburzenia u osoby, która się z nim zmaga. Warto uzbroić się w cierpliwość i zaufanie do specjalisty. Dobrze postawiona diagnoza otwiera drzwi do skutecznej pomocy.
Leczenie ADHD u dorosłych i wsparcie po diagnozie
Otrzymanie diagnozy to ważny kamień milowy – ale co dzieje się dalej? ADHD jest zaburzeniem, którego objawy można skutecznie łagodzić, choć – jak wykazaliśmy – samo z siebie zwykle nie znika. Dlatego po diagnozie warto od razu podjąć odpowiednie kroki, by poprawić swoje funkcjonowanie. Główne filary leczenia ADHD to: psychoedukacja, psychoterapia/coaching oraz farmakoterapia.
- Psychoedukacja: na początek kluczowe jest dokładne zrozumienie, czym jest ADHD i jak wpływa na Ciebie. Już sama rozmowa podsumowująca diagnozę jest formą psychoedukacji – specjalista wyjaśnia, skąd biorą się Twoje objawy i jak można sobie z nimi radzić. Warto też sięgnąć po literaturę o ADHD u dorosłych czy dołączyć do grup wsparcia (również online). Im więcej wiesz o mechanizmach swojego mózgu, tym łatwiej będzie Ci zaakceptować pewne ograniczenia i wykorzystywać mocne strony. Psychoedukacja daje też rodzinie i bliskim wiedzę, jak Cię wspierać. To etap, który tak naprawdę trwa przez cały proces zdrowienia – ciągle uczysz się nowych strategii i trików na radzenie sobie z ADHD.
- Psychoterapia i coaching funkcjonowania (terapia ADHD): w leczeniu ADHD u dorosłych świetne efekty przynosi terapia poznawczo-behawioralna (CBT) dostosowana do ADHD, a także różnego rodzaju treningi funkcji wykonawczych. Praca z psychoterapeutą pomoże Ci wypracować konkretne strategie organizacyjne, nauczyć się technik radzenia sobie z rozproszeniem (np. metoda pomodoro, wykorzystanie timerów), poprawić umiejętności regulacji emocji (np. trening uważności, techniki relaksacyjne na wyciszenie). Terapeuta pomoże też przepracować negatywne przekonania na swój temat, które narosły przez lata (np. „jestem leniwy” zamienić na „mam ADHD, potrzebuję innej organizacji pracy”). Czasem wykorzystuje się elementy coachingu – stawiania sobie celów i rozliczania z zadań – co motywuje do zmiany nawyków. Jeśli zdiagnozowano u Ciebie również współwystępujące problemy (depresję, lęki, uzależnienie), psychoterapia oczywiście obejmie także te obszary lub odpowiedni specjalista zajmie się nimi równolegle. Ważne, abyś nie został/a z diagnozą sam/a – regularne spotkania ze specjalistą zapewniają ciągłość wsparcia. W Strefie Bytu po zakończonej diagnozie zawsze proponujemy dalszą pomoc dostosowaną do wyniku: niezależnie od tego, czy ADHD się potwierdzi czy nie, razem ustalamy najlepszą formę pracy nad zgłoszonymi trudnościami. Możesz kontynuować terapię u nas lub otrzymać rekomendacje innych form pomocy.
- Farmakoterapia: leki stosowane w ADHD (najczęściej stymulujące, np. metylofenidat, lub niestymulujące jak atomoksetyna) potrafią znacząco zmniejszyć główne objawy – poprawić zdolność koncentracji, zwiększyć kontrolę impulsów, wyciszyć wewnętrzny niepokój. Oczywiście decyzję o podjęciu farmakoterapii podejmuje się wspólnie z lekarzem psychiatrą. W Polsce tylko psychiatra (ew. neurolog) może wypisać receptę na leki na ADHD, więc po diagnozie psychologicznej zwykle następuje konsultacja psychiatryczna. Nie obawiaj się – odpowiednio dobrane leki nie sprawią, że staniesz się „zombie”. To powszechny lęk, ale mit! Prawda jest taka, że leki stymulujące należą do jednych z najlepiej przebadanych i najskuteczniejszych leków w psychiatrii. Przy odpowiednim doborze dawki i kontroli lekarza, ich efekty uboczne są minimalne, a ryzyko uzależnienia znikome. Leki nie „rozwiązują życia” za Ciebie, ale dają solidną podpórkę – dzięki nim łatwiej wdrożysz zmiany wypracowane na terapii, bo mózg będzie lepiej współpracował. Wiele osób mówi, że żałuje, iż tak długo zwlekało z ich spróbowaniem, bo poczuły „jakby okulary założyły – nagle ostrość wróciła”. Oczywiście decyzja należy do Ciebie; nie każdy przy ADHD potrzebuje farmakoterapii. Jednak dobrze wiedzieć, że taka opcja istnieje i jest skuteczna.
- Wsparcie środowiskowe i samopomoc: po diagnozie warto przyjrzeć się swojemu otoczeniu i na ile to możliwe, ułatwić sobie życie prostymi zmianami. Czasem drobne usprawnienia wiele zmieniają: np. aplikacje do zarządzania zadaniami, ustawienie automatycznych płatności rachunków, poproszenie partnera o pomoc w uporządkowaniu przestrzeni, wypracowanie wspólnych rytuałów rodzinnych porządkujących dzień. Dobrze jest także poznać inne osoby z ADHD – wymiana doświadczeń daje wsparcie emocjonalne i praktyczne porady. Szukaj grup na Facebooku, forów internetowych czy lokalnych meet-upów. Widząc, że inni mierzą się z tym samym i dają radę, poczujesz, że nie jesteś sam/sama. A to dodaje skrzydeł.
Podsumowując, diagnoza to dopiero początek pozytywnej zmiany. Dzięki niej możesz skorzystać z całego arsenału narzędzi, które pozwolą Ci prowadzić satysfakcjonujące życie z ADHD. Wiele osób z prawidłowo rozpoznanym i leczonym ADHD rozwija skrzydła – nadrabiają zaległe marzenia, poprawiają relacje, odnajdują spokój wewnętrzny. Ty również możesz do nich dołączyć, mając odpowiedni plan działania i wsparcie.
Najczęstsze mity o ADHD u dorosłych
Mimo rosnącej świadomości, w społeczeństwie wciąż pokutuje wiele mitów na temat ADHD, szczególnie w kontekście osób dorosłych. Te błędne przekonania często zniechęcają do szukania diagnozy lub właściwego leczenia. Pora rozprawić się z najpopularniejszymi z nich:
- Mit: „ADHD to wymysł naszych czasów, normalna osoba nie ma takich problemów.”
Fakt: ADHD jest uznanym zaburzeniem neurorozwojowym, opisanym w klasyfikacjach medycznych (DSM-5, ICD-11). Nie jest to wymysł ani moda – naukowcy od dekad badają ADHD. Po prostu wcześniej uważano, że dotyczy wyłącznie dzieci, które „z tego wyrastają”. Dziś wiemy, że wiele dzieci z ADHD wchodzi z nim w dorosłość. Szacuje się, że zaburzenie dotyka około 2–5% dorosłej populacji. Ponad 70% osób, u których w dzieciństwie zdiagnozowano ADHD, nadal ma istotne objawy w dorosłości. Innymi słowy – ADHD u dorosłych jest jak najbardziej realne i częstsze, niż myślimy (w samej Polsce może dotyczyć ok. 1 miliona osób!). To, że dopiero od niedawna więcej się o tym mówi, wynika z rozwoju wiedzy i odwagi ludzi do szukania pomocy, a nie z masowej histerii. - Mit: „Dorośli z ADHD są po prostu leniwi i szukają wymówki dla swojego braku odpowiedzialności.”
Fakt: to krzywdzący stereotyp. Osoby z ADHD często wkładają ogromny wysiłek, by sprostać wymaganiom – paradoksalnie, dużo większy niż inni, bo muszą radzić sobie z objawami zaburzenia. Jeżeli ktoś całe życie zmaga się z deficytem uwagi i chaosem, zrozumiałe, że czasem coś zawali – ale nie wynika to z lenistwa. ADHD to nie kwestia braku chęci, lecz neurobiologicznych różnic w działaniu mózgu. Oczywiście osoby z ADHD miewają lepsze dni, gdy są w stanie zrobić bardzo dużo (zwłaszcza jeśli coś je wyjątkowo zainteresuje – potrafią wtedy nawet wpaść w hiperfokus i pracować wiele godzin z rzędu). Z boku ktoś zobaczy: „no umiesz jak chcesz”. Ale nie widzi, że to wyjątki okupione częściej seriami dni, kiedy mimo szczerych chęci organizm odmawia współpracy – uwaga się rozprasza, motywacja gaśnie, pojawia się paraliż decyzyjny. Naukowcy podkreślają, że ADHD to zaburzenie psychiczne tzw. funkcji wykonawczych mózgu – czyli zdolności planowania, kontroli, podtrzymywania wysiłku. To trochę tak, jakby w komputerze zainstalowany był słabszy procesor do zadań organizacyjnych – nie jest to wina użytkownika. Co więcej, wiele osób z ADHD przez lata wierzyło w swój „brak dyscypliny” i próbowało go przezwyciężyć, często doprowadzając się do wypalenia. Zarzucanie im lenistwa jest nie tylko nieprawdziwe, ale też okrutne. Zamiast osądu potrzeba zrozumienia i wsparcia – wtedy ci ludzie pokazują pełnię swoich możliwości.
- Mit: „ADHD dotyczy głównie nadpobudliwych chłopców – dorosły, szczególnie kobieta, nie może mieć ADHD.”
Fakt: rzeczywiście obraz klasycznego ADHD w popkulturze to żywe srebro – niesforny, biegający wszędzie chłopiec, który nie słucha na lekcjach. Tymczasem ADHD ma różne prezentacje. Istnieje typ przede wszystkim nieuważny (dawniej nazywany ADD), gdzie hiperaktywność jest minimalna albo żadna – tacy ludzie mogą sprawiać wrażenie raczej cichych, zamyślonych, ale ich umysł błądzi i notorycznie o czymś zapominają. Wiele dziewczynek z ADHD nie zostało w dzieciństwie zdiagnozowanych właśnie dlatego, że nie „rozrabiały” – siedziały cicho, za to bujały w obłokach i uczyły się w ostatniej chwili. One również wchodzą w dorosłość z ADHD. Obecnie wiemy, że kobiety także mają ADHD, tylko często później wykrywane (średnio diagnozuje się je o kilka lat później niż mężczyzn). U nich częściej dominuje zaburzenie uwagi i komponent emocjonalny, a trochę rzadziej fizyczna nadpobudliwość. Podsumowując – płeć ani wiek dorosły nie chronią przed ADHD. To zaburzenie może dotyczyć każdego. - Mit: „Nie warto się diagnozować w dorosłości – z ADHD i tak się nie wyleczy, samo rozpoznanie nic mi nie da.”
Fakt: rzeczywiście, ADHD jest zaburzeniem trwającym całe życie – nie możemy go magicznie usunąć. Jednak nie oznacza to, że nic się nie da zrobić! Objawy ADHD można skutecznie minimalizować i nauczyć się z nimi żyć tak, by nie przeszkadzały w realizacji celów. Kluczem jest właśnie świadomość posiadania ADHD. Diagnoza to początek świadomego procesu radzenia sobie z zaburzeniem, o czym pisaliśmy wyżej. Bez niej często błądzisz po omacku, próbując kolejnych porad „dla wszystkich”, które akurat u Ciebie nie działają – co rodzi frustrację. Mając diagnozę i wsparcie specjalistów, możesz dobrać metody szyte na miarę ADHD. To jak dostanie okularów – świat się nie zmienił, ale Ty widzisz wyraźniej dokąd iść. Ponadto samo rozpoznanie często przynosi ogromną ulgę psychiczną – już wiesz, co jest grane, przestajesz się zadręczać wątpliwościami. Nie jesteś „leniem” czy „dziwakiem”, tylko osobą z konkretnym zaburzeniem, które ma swoją nazwę i rozwiązania. Wiele osób żałuje, że zwlekało – bo dopiero po diagnozie ich życie ruszyło z miejsca. Nigdy nie jest za późno, by sobie pomóc.
Diagnoza ADHD w Strefie Bytu – profesjonalnie i z empatią
Jeśli rozważasz wykonanie diagnozy jako osoba dorosła, zachęcamy Cię do zrobienia tego kroku właśnie w Strefie Bytu – Centrum Psychoterapii i Rozwoju. Dlaczego warto powierzyć nam tak ważną sprawę?
Przede wszystkim ważna jest dla nas rzetelność naszej pracy i pełne, autentyczne zrozumieniem osoby zgłaszającej się po pomoc. Nasz zespół ma doświadczenie w diagnozowaniu ADHD – korzystamy z nowoczesnych, standaryzowanych narzędzi (m.in. DIVA-5) oraz aktualnej wiedzy klinicznej. Każdy proces diagnostyczny traktujemy jednak indywidualnie – wiemy, że Twoja historia jest wyjątkowa. Dlatego nie ograniczamy się sztywno do określonej liczby spotkań; jeśli potrzebujesz więcej czasu, by się otworzyć lub omówić wyniki, dostosujemy się. Pracujemy w atmosferze bezpieczeństwa i akceptacji dla ludzkiej różnorodności – możesz swobodnie mówić o swoich odczuciach, wątpliwościach czy obawach.
Wybierając Strefę Bytu, zyskujesz kompleksową opiekę: od pierwszej konsultacji, przez szczegółową diagnozę, aż po omówienie wyników i zaplanowanie dalszych kroków. Po zakończeniu diagnozy nie zostawiamy Cię samego / samej – otrzymasz konkretne wskazówki dotyczące dalszego postępowania. Jeśli ADHD się potwierdzi, pomożemy Ci podjąć decyzję co do form leczenia: u nas na miejscu możesz rozpocząć psychoterapię dostosowaną do ADHD, a jeśli zechcesz skorzystać z farmakoterapii, skierujemy Cię do zaufanego lekarza psychiatry, posiłkując się naszą opinią psychologiczną (która ułatwi psychiatrze wystawienie diagnozy i recepty). Jeżeli natomiast okaże się, że Twoje trudności wynikają z innego podłoża – również wskażemy dalszą drogę (np. terapię konkretnych zaburzeń lub dodatkowe badania). Twoje dobro jest dla nas najważniejsze – chcemy, byś po wyjściu z naszego gabinetu czuł/a nie tylko jasność sytuacji, ale i nadzieję na poprawę.
Nie pozwól, by niewiedza dalej odbierała Ci radość życia. Poznaj prawdę o sobie – to pierwszy krok do pozytywnej zmiany. Jeżeli to, co przeczytałeś / przeczytałaś w tym artykule, rezonuje z Twoimi doświadczeniami, nie zwlekaj. Umów się na konsultację w Strefie Bytu i przekonaj się, jak wiele może dać Ci profesjonalna diagnoza. Jesteśmy tu po to, by Ci towarzyszyć w drodze do lepszego zrozumienia siebie i pełniejszego, bardziej uporządkowanego życia. Zrób ten krok – po drugiej stronie czeka większy spokój i kontrola nad własnym losem. Masz w sobie tę odwagę, a my chętnie pomożemy Ci przejść przez cały proces, od pierwszej rozmowy aż po świadome, zdrowe zarządzanie swoim ADHD na co dzień.
